Mapa instytucji sztuki w Polsce

Oto pierwsza wersja mapy instytucji i organizacji sztuki w Polsce, którą wspólnie zrobiliśmy na ostatnich zajęciach. Dzielcie się i aktualizujcie!

 

Instytucje sztuki

Muzea Państwowe

Muzea Współprowadzone

Muzea Samorządowe

Państwowy Rejestr Muzeów

Muzea utworzone przez osoby fizyczne

Muzea Kościelne

Muzea utworzone przez osoby prawne

Kasia

Czasopisma o sztuce

POLSKIE:

1. "Akcent", Lublin, wyd. papierowe
2. "Art&Business", Warszawa, wyd. papierowe
3. "Arteon", Poznań, wyd. papierowe
4. "Artium Quaestiones", Instytut Historii Sztuki UAM, wyd. papierowe
5. "Artluk", Toruń, Centrum Sztuki Współczesnej "Znaki Czasu", wyd. papierowe
6. "Artpunkt", Galeria Sztuki Współczesnej w Opolu, wyd. papierowe
7. "Artmix", wyd. internetowe: http://obieg.pl/artmix [obecnie w ramach "Obiegu"]
8. "Arttak", wyd. papierowe
9. "Artysta i Sztuka", wyd. papierowe
10. "Bez Kultury", wyd. internetowe [niekontynuowane]
11.  "Biuletyn Historii Sztuki", Uniwersytet Warszawski, wyd. papierowe
12. "BIURO", BWA Wrocław, wyd. papierowe
13. "Bliza", Gdynia, wyd. papierowe, wyd. internetowe: http://www.bliza.net
14. "COMO",  magazyn studentów i absolwentów fotografii UAP, Poznań, wyd. internetowe: http://www.como.uap.edu.pl/Como_Magazyn_Uniwersytet_Artystyczny_w_Poznaniu.html
15. "DesignAlive - Magazyn pięknych idei", Cieszyn, wyd. papierowe, wyd. internetowe: http://www.designalive.pl
16. "Dyskurs", Akademia Sztuk Pięknych we Wrocławiu, wyd. papierowe
17. "Dzieła i Interpretacje", Instytut Historii Sztuki UWr, wyd. papierowe
18. "EXIT", [wyd. papierowe]
19. "Format", Akademia Sztuk Pięknych we Wrocławiu, wyd. papierowe
20. "Fragile", Kraków, wyd. papierowe
21. "Fraza", Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów, wyd. internetowe: http://fraza.univ.rzeszow.pl
22. "Grafia", Kraków, wyd. papierowe [niekontynuowane], wyd. internetowe: http://www.grafia.com.pl
23. "Ha!art", Kraków, wyd. papierowe
24. "Konteksty", Instytut Sztuki PAN - Warszawa, wyd. papierowe
25. "Magazyn Sztuki", Szczecin, wyd. papierowe
26. "MOCAK Forum", Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie, wyd. papierowe
27. "Quart", Instytut Historii Sztuki UWr, wyd. papierowe
28. "Obieg", Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie, wyd. internetowe: http://obieg.pl
29. "Orońsko", Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, wyd. papierowe [niekontynuowane]
30. "Raster", Warszawa, wyd. papierowe [niekontynuowane], wyd. internetowe [niekontynuowane], http://katalog.czasopism.pl/index.php/Raster_-_tygodnik
31. "Rita Baum", Wrocław, wyd. papierowe
32. "Szum", Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, wyd. papierowe, wyd. internetowe: http://magazynszum.pl
33. "Wiadomości ASP", Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie, wyd. papierowe
34. "2 + 3D grafika plus produkt", Kraków, wyd. papierowe, wyd. internetowe: www.2plus3d.pl

ZAGRANICZNE:

1. "Artforum", New York
2. "ArtReview", London
3. "Frieze", London

Wybrane definicje sztuki

1. "Sztuka jest nie tylko tworzeniem (choć głównie twory ludzkiej ręki składają się na dzieła sztuki), nie tylko przekazywaniem myśli lub ich odczytywaniem (choć bez obudzenia uczuć, bez skojarzenia myśli dzieło sztuki nie istnieje), jest nie tylko opanowaniem materiału (choć i to jest potrzebne), nie tylko harmonią lub dysharmonią formy etc., etc., ale jest przede wszystkim wyborem przedmiotu naszych doznań estetycznych, wyborem zataczającym coraz szersze kręgi, obejmującym coraz więcej przedmiotów i zjawisk, przypadków, coraz więcej, dalej, i dalej. Dokąd? Nie wiemy, bo jest to związane z przyszłością."

K. Estreicher, Historia sztuki w zarysie, Kraków 1973, s. 13-14

2. "Dzieło sztuki jest odtworzeniem rzeczy bądź konstrukcją form, bądź wyrażaniem przeżyć, jednakże tylko takim odtworzeniem, taką konstrukcją, takim wyrazem, jakie są zdolne zachwycać, bądź wzruszać, bądź wstrząsać."

W. Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1988, s. 52

3. "Słowo „sztuka” – będące przekładem łacińskiej „ars”, ta zaś greckiej „techne” – oznacza coś sztucznego, różnego od rzeczy powstałych „z natury”, a także oznacza coś, co jest wytworzone umiejętnie, co jest dziełem. Można by więc sztukę zdefiniować jako umiejętność wytwarzania."

H. Kiereś, Klasyczna teoria sztuki, w: U źródeł tożsamości kultury europejskiej, red. T. Rakowski, Lublin 1994, s. 201

Definicje sztuki:

1. „Sztuka jest identyczna z trwałą dyspozycją do opartego na trafnym rozumowaniu tworzenia. Otóż wszelka sztuka łączy się z powstawaniem i wynalazczym obmyślaniem tego, by powstało coś z rzeczy, które mogą być i nie być, i których źródło tkwi w wytwarzającym, a nie w wytworze; bo nie są wytworami sztuki te rzeczy, które z konieczności istnieją lub powstają z nakazami natury.”

Arystoteles, Etyka nikomachejska, s. 1140 a 9.

2. „W każdym zakresie są trzy sztuki: ta, która coś użytkuje, ta, co coś wytwarza, i ta, co naśladuje.”

Podział sztuk Platon, Respublica 601D, 22.

3. „Sztuka jest odtwarzaniem rzeczy, bądź konstruowaniem form, bądź wyrażaniem przeżyć – jeśli wytwór tego odtwarzania, konstruowania, wyrażania jest zdolny zachwycać, bądź wzruszać, bądź wstrząsać.”

Tatarkiewicz W. ,Dzieje Sześciu Pojęć, Warszawa 1988, s.52.

SZTUKA 

   „Sztuka tonie w powodzi słów. z rzadka stajemy wobec nowego okazu czegoś,
co skłonni jesteśmy uważać za prawdziwą sztukę, a przecie zalewa nas potok książek , artykułów, rozpraw, przemówień, wykładów, przwodników tłumaczących chętnie
i ze swadą, co sztuką jest, co nią nie jest, co kto zrobił, kiedy i dlaczego. prześladując gorliwych, choć niewprawnych chirurgów i jeszcze gorszych analityków. Pojawia się przeczucie niebezpieczeństwa, które grozi dziś sztuce – być może dlatego, że myślimy i mówimy o niej za wiele.” [1]

   „Nie ma w istocie czegoś takiego jak sztuka. Są tylko artyści. Kiedyś byli to ludzie, którzy brali do ręki kawałek kolorowej gliny i szkicowali figurę bizona na ścianie jaskini. Dzisiaj niektórzy kupują farby i projektują tablice reklamowe, robili i robią wiele innych rzeczy. Nic nie przeszkadza w nazywaniu tych wszystkich czynności sztuką, jeśli tylko się pamięta, że takie słowo może oznaczać zupełnie różne rzeczy w różnych czasach
i miejscach, i tak długo jak zdajemy sobie sprawę, że Sztuka przez duże S
nie istnieje.” [2]

   „Mówimy: historia sztuki, lecz przecież zdajemy sobie sprawę z tego, że sztuka
w istocie nie istnieje: nie ma przedmiotu, który byłby sztuką. Tematem więc opowieści o dziejach sztuki są te szczególne przedmioty, które znamy wszyscy z doświadczenia, a które nazywamy dziełami sztuki.”[3]

   „Sztuka jest[…] odtworzeniem życia duszy we wszystkich jej przejawach, niezależnie  od tego czy są dobre lub złe, brzydkie lub piękne.”[4]


   Na pewno nie ma jednej definicji sztuki, która by w pełni wyczerpywała zakres znaczeń, treści i ról jakie sztuka pełni w egzystencji człowieka.
    Można o sztuce powiedzieć, że jest świadomą czynnością ludzką
nie jest odruchem niekontrolowanym, a wytwór tej czynności powstaje
z różnych przyczyn i w różnych celach, tylko co wyróżnia sztukę od innych świadomych czynności ludzkich więc :
  1.  W antycznej Grecji, Rzymie również w średniowieczu, a nawet jeszcze
       w dobie Odrodzenia sztuka była to umiejętność wytwarzania różnych
       przedmiotów według reguł, i były nazywane odpowiednio sztuką:
       architekta, garncarza, geometry, stratega, ponieważ każda
       umiejętność rządzi się swoimi regułami, pojęcie reguły wchodziło
       do jej definicji. Taka definicja sztuki obejmowała wiele dziedzin;
       sztuka była zadaniem zawodowców, wyszkolonych specjalistów,
       nie kierowały nią uczucia i natchnienie.
       Pozostałości w j. polskim takiego definiowania sztuki ( według reguł)
       są: - sztuka wojenna, kulinarna.
       Robienie czegoś z natchnienia, lub z fantazji było przeciwieństwem
       sztuki, dlatego, że nie znano do pewnego czasu reguł rządzących
       muzyką, a poezję uważano, że jest wynikiem natchnienia więc obu
       tych dwóch dziedzin do sztuki nie zaliczano,
       dopiero kiedy Pitagorejczycy odkryli prawa harmonii dźwięków i muzyka stała
       się racjonalna, muzyka została włączona do sztuk.
       Przez wiele wieków obowiązywał podział na sztuki wolne liberales
       i pospolite, te ostatnie w średniowieczu były nazywane
       mechanicznymi.
       Zasadą podziału był wysiłek fizyczny, dlatego malarstwo, rzeźba
       nie należały do sztuk wolnych;
       W tamtych czasach sztuki wolne oceniano – pospolitymi gardzono.
  2.  Sztuka jako wytwarzanie piękna - pojawia się w połowie  XVIII wieku 
       za sprawą Charlesa Batteux, któremu zawdzięczamy, nazwę sztuki
       piękne, zaakceptowaną wówczas powszechnie.[5]
       Ustalono też wykaz sztuk określanych pięknymi, zaliczono
       do nich: architekturę,  malarstwo , muzykę, poezję, rzeźbę, wymowę
       i taniec.
       Od połowy XVIII wieku do XIX wieku - sztuka jest wytwarzaniem
       piękna.
       W XIX wieku już nie używano określenia „sztuki piękne”, wystarczyło
       powiedzieć „sztuka” i było to jednoznaczne ze sztukami pięknymi.
       ale: piękno to pojęcie względne, nie tylko rzeczy piękne mogą
       być sztuką
  3.  Sztuka to naśladowanie rzeczywistości - mimesis <- z antyku,
      do końca XVIII w. odnosi się to także do naśladowania innych,
       wielkich artystów antyku i renesansu
       ale: nie da się tylko naśladować rzeczywistości, nie zawsze można
       ją powtórzyć poprzez sztukę; niektórych rzeczy raczej nie ma
       potrzeby naśladować, architektura, na przykład nie naśladuje
       natury, poza nielicznymi wyjątkami, no i nie taki chyba
       jest cel sztuki
  4.  Sztuka jest wyrazem ducha artysty, jego wewnętrznych przeżyć
       <-  romantyzm ale: wyrażamy siebie nie tylko w sztuce;
       jest to pojęcie zbyt szerokie; sztuka nie musi być wyrażeniem
       przeżyć; sztuka może nie wyrażać przeżyć własnych,
       a przeżycia wyższej rangi
  5.  Sztuka to nadawanie rzeczom kształtu, tworzenie form
       <- początek XX w.
       ale: pojęcie to jest  zbyt szerokie, można nadawać kształt
       i nie tworzyć sztuki
  6.  Sztuka to wpływ na odbiorcę, wywoływanie przeżyć estetycznych.
       ale: mogą one być wywoływane przez inne przedmioty spoza sztuki;
       dawniej przy tworzeniu dzieła celem było wywoływanie innych
       przeżyć, np. religijnych
  7.  Sztuka to wywoływanie wstrząsu <- XX w.
       ale: nie wszystkie dzieła sztuki wywołują wstrząs i z kolei coś może
       wstrząsać, ale jeżeli nie powstało z potrzeby kształtu lub ekspresji
       nie będzie dziełem sztuki
  8.  XX wiek - pojawia się dylemat, brak definicji sztuki i niemożliwość
       jej stworzenia.
       Sztuka na pewno jest twórczością – ale artyści zawsze mogą
       stworzyć rzeczy jakich nie było, dlatego warunki sztuki nie mogą być
       wymienione w sposób wyczerpujący, dlatego próby ujęcia sztuki
       w realną prawdziwą definicję są skazane na niepowodzenie.
       To, że nie ma wyczerpującej definicji sztuki, nie przeszkadza
       porozumiewać się ludziom na jej temat.
  9.  Tatarkiewicz łączy te definicje zaznaczając, że sztuka ma wywoływać
       określone uczucia.
       Definicja sztuki według Tatarkiewicza: musi zarówno uwzględniać
       jej intencje jak i działanie;
       a zarówno intencja jak i działanie mogą być takie lub inne,
       więc według Tatarkiewicza:
       - sztuka jest odtwarzaniem przeżyć - jeśli wytwór tego odtwarzania,
        konstruowania, wyrażania - jest zdolny zachwycać, bądź wzruszać, 
        bądź wstrząsać
10.   Dzieło sztuki: jest odtworzeniem rzeczy, bądź konstrukcją form,
        bądź wyrażeniem przeżyć, jednakże takim tylko jakie są zdolne
        zachwycać, bądź wzruszać, bądź wstrząsać
11.  I chyba ostateczna definicja sztuki wg Tatarkiewicza:
       świadomy wytwór człowieka jest dziełem sztuki zawsze i tylko wtedy,
       gdy odtwarza rzeczywistość, bądź kształtuje formy, bądź wyraża
       przeżycie, a zarazem jest zdolny bądź zachwycać, bądź wzruszać, 
       bądź wstrząsać.[6]

     Można znaleźć jeszcze inne określenia , definicje dla sztuki:
  1. Sztuka : wytwory ludzkie prowokujące postawę estetyczną,
      przyjmujące formy plastyczne i wizualne, przekraczające swymi
      funkcjami funkcję użytkową
  2. definicja sztuki w rozumieniu E. Cassirera i w reinterpretacji
      S. Langer, brzmi: sztuka jest to tworzenie form, ale tylko form
      symbolicznych.[7]
Chociaż Kant wypowiedział się, że sztuki piękne są bezcelowe, bezinteresowne,
są same dla siebie, sztuka może pełnić w kulturze różnorodne funkcje począwszy
od estetycznej, poznawczej, rozrywkowej, poprzez, dydaktyczno-moralizatorską,
do egzystencjalistycznej.[8]
Sztuka:
    1.  skłania do refleksji
    2.  pozwala poszukiwać czegoś oryginalnego
    3.  pozwala utożsamiać się z uczuciami
    4.  umożliwia badanie własnej tożsamości
    5.  prowadzi do zainteresowania drugim człowiekiem
    6.  pobudza naturalną ciekawość drzemiącą w człowieku
    7.  ukazuje i uświadamia dwoistość natury ludzkiej
    8.  bada i opisuje piękno, ustalając istotę piękna
    9.  pierwotnie funkcja sztuki była religijna, albo reprezentowała władzę
  10.  dzisiaj, niekiedy, może być również, wyrazem preferencji 
         politycznych, może być przejawem społeczno – ekonomicznych
         zjawisk i stanowić skuteczny instrument w grze pewnych środowisk
  11.  źródłami sztuki są często rzeczy irracjonalne,
  12.  można też powiedzieć za Cassirerem, że sztuka jest intensyfikacją
         rzeczywistości, to odnosi się szczególnie do tej jej strony,
         którą pragnie ona wyrazić nadrzeczywistość, nie dającą się uchwycić
         w ramach jakiegokolwiek prostego odwzorowania
  13.  skupia się często na tym co pojedyncze, niepowtarzalne, co mogłoby
         pozostać niezauważonym
  14.  nie musi mieć funkcji estetycznych - Marcel Duchamp podważył rolę
         piękna w dziele sztuki 
         Pisuar z inskrypcją: R. Mutt 1917, ustawiony w galerii sztuki
         jak rzeźba, stał się symboliczną cezurą między sztuką kontynuacji
         w długim pochodzie artystów przez stulecia, a sztuką zrywającą
         ostatnie ograniczenia w sposób radykalny i ironiczny. L.H.O.O.Q.
         to reprodukcja Mony Lisy z dorysowanymi wąsami i bródką
  15. „brzydotę lubimy dziś równie jak piękno” Apollinaire –zgadza się
         to ze stosunkiem do sztuki teoretyków w XX wieku: jeżeli dzieło
         sztuki wstrząsa, silnie uderza odbiorcę, to jest to  ważniejsze
         niż gdyby zachwycało swoim pięknem
  16.  obecnie zdarza się, że sztuka bada samą siebie za pomocą sztuki
         sztuka komentuje sztukę
  17.  dzisiaj sztuka może być konceptualna , przestaje być materialna,
         nie jest często obiektem w sensie fizycznym, ale pomysłem,
         konceptem
  18.  sztuka jest przywołaniem piękna, stworzeniem wizji, odbiciem
         warunków życia, jest wyrazem formy i materii, jest odzwierciedleniem stanu
         psychicznego często nawet patologicznego twórcy, fundatora, czy społeczności.
         jest wyrazem wiary, przekazem rozumu jak pisma, harmonii, jak dźwięk
         w muzyce.
         Jest wyrazem uczuć i nerwów, zwątpień i niepewności człowieka, jego miłości,
         ambicji i potrzeb.
         Sztuka to świadomy lub nieświadomy przekaz uczuć naszych, uczuć artystów.

Iwona I.

---

[1]  R. Arnheim, Sztuka i percepcja wzrokowa, Warszawa 1978, s.15

[2] E.H.Gombrich, O sztuce, Poznań, 2013, s.15

[3] J. Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto, Warszawa, 2013, s.16

[4] S.Przybyszewski cytuję za S.Krzysztofowicz-Kozłowską, Sztuka Młodej Polski, Kraków, 1996, s.8

[5] Ch. Batteux,  Les beaux-arts reduits 1746

[6] W.Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1976

[7] S. K. Langer Language and Myth (1946), tłumaczenie, z Sprache und Mythos
     (1925) by Ernst Cassirer

[8] I. Kant, Krytyka władzy sądzenia, Warszawa 1986

Definicje sztuki

"Nie ma w istocie czegoś takiego jak Sztuka. Są tylko artyści. Kiedyś byli to ludzie, którzy brali do ręki kawałek kolorowej gliny i szkicowali kształt bizona na ścianie jaskini. Dzisiaj niektórzy kupują farby i projektują tablice reklamowe, robili i robią wiele innych rzeczy. Nic nie przeszkadza w nazwaniu tych wszystkich czynności sztuką, jeśli tylko się pamięta, że takie słowo może oznaczać zupełnie różne rzeczy w różnych czasach i miejscach, i tak długo, jak zdajemy sobie sprawę, że Sztuka przez duże S nie istnieje"

E.H. Gombrich, O sztuce, Arkady, Warszawa 1997, s. 15.

" Sztuka jest odtwarzaniem rzeczy, bądź konstruowaniem  form, bądź wyrażaniem przeżyć – jeśli wytwór tego odtwarzania, konstruowania, wyrażania jest zdolny zachwycać, bądź wzruszać, bądź wstrząsać”


W. Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, s. 52

"Nikt dziś nie wie jaka jest definicja sztuki. Sztuka bowiem przeniknęła w rzeczywistość i dzisiaj już nie charakter przedmiotu, ale postawa wobec niego , pozwala nam na nazwanie jakiegoś przedmiotu dziełem sztuki"

J. Białostocki, Historia sztuki wśród nauk humanistycznych, Wrocław 1980, s.34


/O.

Definicja sztuki

Sztuka – twórczość artystyczna, której wyrazem są dzieła z zakresu literatury, muzyki, malarstwa, architektury, rzeźby itp., odpowiadające wymaganiom piękna, harmonii, estetyki.

Mały słownik języka polskiego

Pojęcie „sztuka”, stanowiące element określenia dyscypliny naukowej zwanej „historią sztuki”, nie ma desygnatu. Nie ma bowiem rzeczy, która odpowiadała by takiemu pojęciu. Używa się go jako skrótu myślowego w celu określenia obszernej sfery życia społecznego, związanej z istnieniem przedmiotów zwanych dziełami sztuki (a zakres tego pojęcia zmieniał się w ciągu kilku tysięcy lat ich istnienia), ludzi, którzy te przedmioty wytwarzali, zwanych artystami, ludzi, którzy te przedmioty zamawiali, nabywali, w rozmaity sposób ich używali, oceniali, przypisywali im różnego rodzaju wartości, wreszcie instytucji, które organizowały artystów bądź ustalały zasady wytwarzania dzieł sztuki lub normy, jakim one winny odpowiadać.

Piotr Skubiszewski, Pojęcia, kierunki i metody historii sztuki

(…)Sądzę, że termin „sztuka” powinien być kategorią elastyczną i niewykluczającą – terminem i ideą, które pozwalają krytycznie patrzyć i myśleć o wszystkich twórczych wytworach i działaniach ludzkich.

Anne D'Alleva, Jak studiować historię sztuki

Maciek

Marksizm i Materializm

Marksizm:

Marks i Engels uważali, że sztuka nie jest wytworem jednej, genialnej jednostki ale jeszcze jedną formą produkcji. Każdy człowiek posiada jakieś zdolności artystyczne. W społeczeństwie komunistycznym nie będzie malarzy, a ludzie którzy pomiędzy innymi zajęciami, trudnią się również malarstwem. Dodatkowo nie można odseparować sztuki od otocznia w jakim jest tworzona, od problemów techniki czy klas społecznych. Walter Benjamin (krytyk i teoretyk sztuki) dowodzi, że dzieła sztuki miały kiedyś swoistą aurę, która pochodziła od obecności oryginału. Teraz poprzez możliwość masowej reprodukcji, ta aura zginęła. Zadowalamy się, wieszamy na ścianach wydruki/kopię i często nie czujemy potrzeby by dotrzeć i zobaczyć oryginał.

Materializm:

Materialistyczna historia sztuki skupia się na środkach produkcji artystycznej. Zapominamy o problemach ikonografii czy klasyfikacji stylów, interesuje nas tylko proces tworzenia dzieła sztuki. Sztuka zaczęła być postrzegana jako produkt, a nie wytwór "artystycznego geniuszu" (na co również składa się masowa reprodukcja). Zaczęto badać materialną wartość dzieł na podstawie tego jakich użyto materiałów (z czego uzyskano kolory - złoto, lapis itp.) oraz jakiej treści był kontrakt. Sztuka zaczęła być pojmowana jako relacja między artystą, a fundatorem na tle określonych warunków kulturowych. Np. Svetlana Alpers, zajmuję sie badania nad Rembrandtem ale nie pod kontem ikonografii jego dzieł czy stylu. Opisuję ona jego pracownię (miejsce produkcji) oraz jego marketingową strategię (gdyż wiadomo, że Rembrandt często traktował swoje pracę jako towar, którym spłacał długi).

Pytania jakie możemy zadać analizując dzieło sztuki:

• Jaki był status społeczny fundatora?
• Jaki był status społeczny artysty w ówczesnym społeczeństwie?
• Czy zachował się kontrakt? Jakie zawierał warunki?
• Jaka była relacja między artystą, a fundatorem?
• Czym kierował się fundator w wyborze artysty?
• Czy obraz był reprodukowany?
• Gdzie był wystawiony? Kto go oglądał?
• W jaki sposób wybrana metoda pracy, zwiększyła wyraz dzieła?
• W jaki sposób na metodę tworzenia wpłynęła ideologia?

Dekonstrukcja

Intencją moją - bardzo ambitną - aczkolwiek prawdopodobnie nieosiągalną - jest przybliżyć

w tym krótkim referacie, w sposób zrozumiały, znaczenie pojęcia - dekonstrukcja, posiłkując się 

tekstem Anne D'Alleva Metody i teorie historii sztuki.

Autorka Metod i teorii  historii sztuki we wstępie pisze:

Nie jest to encyklopedia, ani książka w pełni wyczerpująca poruszane tu problemy. Nie wiem,

jak mogłabym spełniać te warunki, nie tracąc jednocześnie  podręcznikowego charakteru,

użytecznego źródła wiedzy-chciałabym bowiem, aby była rodzajem znajdującej się zawsze

pod ręką, obok komputera, zaczytanej książki 1

i dalej:

Czytelnikami mojej książki, jak sobie wyobrażam, będą przede wszystkim studenci historii

sztuki. Studenci poważenie zainteresowani  praktycznym stosowaniem wiedzy historyczno-

-artystycznej, nawet jeśli nie mają jeszcze doświadczenia..2

i dalej:

Starałam się, żeby tekst był jasny i przystępny, choć, aby oddać złożoność omawianych tu idei,

język - z konieczności - jest bardziej specjalistyczny..3

   Na początku rozdziału poświęconego dekonstrukcji Anne D'Alleva usiłuje wyjaśnić istotę

samego pojęcia i jego genezę wywodzącą się z założeń filozofii Jacques’a Derridy.

Nie wiem na ile ten fragment książki jest zrozumiały dla innych czytelników, nie posiadających

odpowiedniego przygotowania teoretycznego w zakresie metodologii filozofii i semiotyki,

dla mnie może w 20%.

Niemniej skoro jest moim zadaniem napisać na ten temat - spróbuję mu sprostać.

    Derrida pojęcie dekonstrukcja wywiódł od Heideggera, który użył go w jedenej ze swoich prac

w znaczeniu: demontaż wyobrażeń, które weszły w nawyk i stały się puste” – i tak należy

z grubsza rozumieć Derridowski termin dekonstrukcja - jako demontaż, rozbiórka, 

rozwarstwienie, ale w celu stworzenia nowych jakości – nie w celu unicestwienia

czy zniszczenia.

Derrida koncentrował się na języku, badał zależność, relacje między wypowiadanymi słowami

a ich znakami czyli reprezentacją i późniejszą interpretacją powyższego. Doszedł do wniosku

- że język przekazuje zarówno znaczenie słów jak i brak tego znaczenia - czyli to co nie jest

powiedziane  i  to - według filozofa jest tak samo ważnym przekazem - jak to co jest

wypowiedziane.

Dla zobrazowania tej karkołomnej konstrukcji słownej z poprzedniego zdania – proszę sobie

wyobrazić rozmowę naszej grupy o Świątyni Sybilli Czartoryskiej  – akurat aktualny temat.

1. mówimy Świątynia Sybilli

2. nie mówimy Świątynia Sybilli w otaczającym ją parku, w Puławach, Izabeli Czartoryskiej itd.

    chociaż to właśnie tę konkretną świątynię mamy na myśli i taką ją w  wyobraźni widzimy

3. pomimo, że nie dopowiadamy, iż jest ona usytuowana w otaczającym ją parku, itd.

    to niedopowiedzenie jest równie istotne, jak słowa wypowiedziane – dzięki temu wiemy o jaką

    budowlę chodzi, pomimo, że nie padło poza nazwą żadne słowo

4. ta sama świątynia bez tego otaczającego parku, bez określonego kontekstu, ale przede

    wszystkim bez znajomych nam kodów byłaby już jakąś inną świątynią

5. jeżeli powiemy we Włoszech: Świątynia Sybilli, to mimo że będziemy mieć na myśli dalej

    naszą puławską świątynię - Włochowi skojarzy się ta nazwa z zupełnie innym obiektem

6. brnąc dalej - nie powiemy, że: między kolumnami tejże świątyni jest pustka - chociaż to jest

    faktem, jak to, że ta pusta przestrzeń jest tak samo ważna jak kolumny, bez nich

    nie można byłoby mówić o istnieniu kolumn w tym przypadku.

Innym przykładem może być obiekt architektoniczny zaprojektowany w taki sposób,

że zamierzone puste przestrzenie są takim samym elementem kompozycji architektonicznej

jak np.płaszczyzny ścian.

Czyli - zawsze istnieje jeszcze jakieś drugie znaczenie – ukryte - w sensie nie wypowiedziane.

Inaczej - to czego nie wypowiadamy - pełni nie mniejszą funkcję od tego co mówimy,

lub to czego nie ma, np.: pusta przestrzeń - jest równie ważne.

    Tradycyjnie  zakłada się, że język może wyrażać idee i ich nie zmienia, a pisanie jest wtórne

wobec mowy i to autor tekstu  nadaje mu znaczenie.

Drrida podważył to twierdzenie.

Tekst w ujęciu Derridowskiej dekonstrukcji nie jest jakąś strukturą statyczną, ale ulega różnym

modyfikacjom i przemieszczaniu sensów – jest dynamiczny.

Tekst jest polem wpływów innych tekstów, które ciągle go przenikają, często w sposób

nieświadomy, wykraczający poza intencje autora. Derrida nazywa ten proces – różnią.

To z kolei uniemożliwa ustalenie jednoznacznej wymowy badanego dzieła czy sensu wypowiedzi.

Język wg filozofa jest systemową całością, ale niejednolitą: w jego wnętrzu dokonują się ciągłe

modyfikacje. Można to tak wytłumaczyć: istnieje medium, czyli treść jako szereg luźnych

elementów. Wybieramy z nich niektóre i wiążemy w trwałe formy np.: linie i kolory jako luźne

elementy, malarz wiąże w trwałą formę obrazu; słowa i reguły ich łączenia, literat wiąże

np. w powieść. To forma jest przyczyną zmian – za każdym razem możemy nadać dziełu inną

formę.

Dekonstrukcja w ujęciu Derridy polega na:

- wnikliwej, analitycznej lekturze tekstów i dokonaniu ich "rozbiórki" na części pierwsze,

- dzięki czemu można ujawnić zawarte w nim niekonsekwencje czy nieścisłości

- analizy tego typu dokonuje się w celu wskazania tych miejsc, które burzą pozorną spójność 

  całości, ponieważ ukazują ukryte nierozstrzygalne sprzeczności

- są to miejsca dla dekonstrukcji wyjątkowo ważne ponieważ stanowią podstawę

  do poszukiwania nowych rozwiązań i interpretacji

Derrida sformułował również teorię par opozycyjnych.

Filozof wskazuje na te pary pojęć, które są utrwalone w świadomości społeczeństw:

europejskiego i północnoamerykańskiego i przyjmowane jak coś niezmiennego,

niepodważalnego, istniejącego od zawsze, jakby nie były wytworem cywilizacji np. Bóg/człowiek,

filozofia/architektura. Przyjmuje się je za oczywistość i to według Derridy ogranicza myślenie.

Dekonstrukcja ma posłużyć rozbiciu tych skostniałych przekonań.

Analizy tekstów przeprowadzone przez Derridę  miały ogromny wpływ na badaczy i teoretyków

różnych obszarów kultury spoza literatury.

    W przypadku obiektu sztuki dekonstrukcja ma nam pomóc odnaleźć ukryte,

często niejednoznaczne treści.

Analizując dzieło sztuki powinniśmy zadać sobie szereg pytań, niekiedy pozornie nie mających

wiele wspólnego z samym dziełem, ale które pomogą nam zdefiniować to dzieło.

W przypadku posągu Henryka Lubomirskiego Canovy mogłabym dociekać:

  1. kim był Henryk Lubomirski i czy to ma znaczenie i jakie?

  2. kto był fundatorem i czy to ma znaczenie?

  3. kim był autor rzeźby i czy to ma znaczenie?

  4. dlaczego Henryk Lubomirski został przedstawiony jako Amor i czy to ma znaczenie?

  5. dlaczego w ogóle wyrzeźbiono posąg dziecka i czy to ma znaczenie?

  6. dlaczego rzeźba jest w marmurze i czy to ma znaczenie?

  7. wyobrażenie chłopca jest: ładne/brzydkie? i czy to ma znaczenie? dla kogo?

  8. jakie emocje w nas wyzwala pozytywne/negatywne?

  9. czy Canova sam wyrzeźbił cały posąg, czy wykonał tylko bozzetto?

10. czy to jest wybitna/mierna praca Canovy?

11. jakie znaczenie mają odpowiedzi na powyższe pytania dla nas - dzisiaj zadających je?

12. jakie znaczenie miałyby odpowiedzi na te pytania dla Włocha?

13. jakie pytania zadałby w przypadku tej rzeźby Włoch?

I tak można dalej i dalej…

     Reasumując, dekonstrukcja w przypadku historyka sztuki ma ułatwić, a niekiedy umożliwić

analizę dzieła sztuki we wszelkich możliwych aspektach, szczególnie: formalnym,

ikonograficznym i ikonologicznym.

Starałam się wyrażać jasno i zrozumiale, jeżeli nie udało mi się, to widocznie sama

tego nie pojmuję.

1 Anne D’Alleva, Metody i teorie historii sztuki, Kraków 2012,s.1

2 Tamże, s.1

3 Tamże, s.5

Mapy myśli - Psychoanaliza

ERWIN PANOFSKY I JEGO METODA

·         Erwin Panofsky -  był to niemiecki historyk sztuki i eseista pochodzenia żydowskiego, jeden z twórców metody ikonologicznej. Był uczniem austriackiego historyka sztuki Aby’ego Warburg’a . W latach 1926-1933 był profesorem na uniwersytecie w Hamburgu, natomiast od 1935 pracownikiem Institute for Advanced Study w Princeton.

·         Etapy analizy ikonograficzno-ikonologicznej

1.       Opis preikonograficzny –inaczej analiza formalna dzieła, opisujemy to co widzimy okiem, a nie umysłem (nie posiłkujemy się nabytą wiedzą czy wyznaniem), przykład: Ostatnia Wieczerza- mężczyźni siedzący przy stole nakrytym do posiłku

2.       Analiza ikonograficzna – tu wykorzystujemy wiedzę z zakresu historii typów oraz znajomość źródeł literackich, identyfikujemy tematy i postacie.

3.       Analiza ikonologiczna – wyjaśniamy sens przedstawienia, zadajemy sobie pytanie co wiemy o danym dziele ? czas i miejsce powstania, styl, autor itd.

·         W psychologii poznawczej umysł jest definiowany jako system poznawczy, który tworzy wiedzę o otoczeniu i wykorzystuje ją do sterowania zachowaniem.  Wiedz jaką posiadamy może być ukierunkowana naszym wyznaniem, pochodzeniem czy kulturą. Aby dobrze przeprowadzić analizę preikonograficzną musimy się „wyzbyć” takowej wiedzy i spojrzeć na dzieło tzw. „nieuprzedzonym okiem”.  Może się zdarzyć tak, że wiedza którą posiadamy jest zbyt mała i uniemożliwia analizę nawet na poziomie opisu preikonograficznego.

·         Analizując dzieło pod kątem ikonologicznym identyfikujemy motywy, alegorie i symbole w kontekście kulturowym.

·         Zdaniem Panofsky’ego „ikonografia i ikonologia stanowią (…) nie dwie odrębne dziedziny badań , lecz kolejne, ściśle od siebie zależne etapy analizy dzieła i jego wartości”

·         Historyk sztuki chcąc zbadać dzieło metodą Panofsky’ego, powinien zadawać sobie pytania „od ogółu do szczegółu” 

1.       Co przedstawia dzieło ?

2.       Kim są przedstawione postaci ? Czy możemy je zidentyfikować?

3.       Po ustaleniu odpowiedzi na powyższe pytania staramy się dotrzeć do głębszych znaczeń przedstawionych wyobrażeń.

CYTATY

„W ikonologii słowo jest ważniejsze niż obraz. Obraz nie wyjaśniony przez żaden tekst jest dla ikonologa bardziej nieczytelny niż teksty pozbawione ilustracji. Dzisiejsza ikonologia przypomina spis tematów literackich uszeregowanych wedle tytułów obrazów” – G. Kubler

„systemu metodologicznego przedstawionego przez Panofsky’ego nie można sensownie nazwać ikonologią, ponieważ ikonologia jest tylko jednym jego elementem. System Panofsky’ego nie jest ikonologią, lecz systemem historii sztuki opartym na przekonaniu, iż odczytanie dzieła lub grupy dzieł nie może ograniczyć się do sfery formalno-przedmiotowej, musi rozciągnąć się na sferę znaczeń umownych i w ostateczności winno dotrzeć do ich wewnętrznego sensu stanowiącego symptom postawy ideowej grupy ludzkiej, która je wydała”   - J. Białostocki

N.Chojnacka

Studia nad kulturą. Teoria postkolonialna.

Studia nad kulturą.

Teoria postkolonialna.

Studia nad kulturą są międzydyscyplinarnym nurtem badań naukowych. Nie przestrzega kultury jako domeny należącej do elit i rozpatruje jej wzajemne relacje ze społeczeństwem. Studia nad kulturą wywiodły swoje metody i zagadnienia badawcze z antropologii kultury, historii, ekonomii, socjologii i historii sztuki (czyli gałąź studuiów nad kulturą nazywaną studiami nad sztukami wizualnymi).

Studia nad kulturą powstały w Europie i Stanach Zjednoczonych po II wojnie światowej. W wielu kwestach znalazły się pod wpływem marksistowskiej analizy kultury. Studia nad kulturą w szczególności skupiają się na zagadnieniu ideologii i władzy.

Zajmują się kwestią zależności (czyli sposobem w jaki uzależnieni jednostki jest formowane przez działające w środowisku siły społeczne i kulturowe a także sposobem, w jaki jednostka doświadcza życia w kulturze i społeczeństwie).

W szczególności badacze tego nurtu zainteresowani są „zwykłymi” ludzmi a także grupami zmarginalizowanymi ( z powodu rasy, płci, orientacji seksualnej).

Np. Stuart Hall dowodzi że ludzie są jednocześnie twórcami i konsumentami kultury.

Ważną rolę w rozwoju studiów nad kulturą odegrała teoria postkolonialna.

Kolonializm był potężną ogólnoświatową siłą kulturową o różnych formach manifestacji. Termin postkolonializm odnosi się do kształtowania nowych tożsamości, praktyk politycznych i kulturowych w byłych koloniach.

Definicja pojęcia kultury: według Raymonda Williamsa kultura jest naturalnym „sposobem życia”, procesem społecznym, komunikacją, interakcjami następującymi między ludźmi. Kultura jest tożsamością grupy.

Rasa i teoria postkolonialna

Istnieją dwa rodzaje tożsamości:

1. Tożsamość bycia (zapewnia poczucie jedności i wspólnoty).
2. Tożsamość stawania się (czyli proces identyfikowania się).

Tożsamość jest ważna, gdyż jest procesem „twórczego odnajdywania się”.

Według Halla tożsamości związane z rasą czy gender są zmiennymi punktami usytuowanymi na styku dyskursu historycznego i kulturowego.

Termin „ postkolonialny” oznacza: każdą kulturę dotkniętą procesem ideologii imperialistycznej od momentu kolonizacji do dnia dzisiejszego.

Należy pamiętać, że nie istnieje jeden rodzaj kolonialnego doświadczenia. Istnieją na przykład społeczności osadników w krajach z których emigrowali Europejczycy.

W pracy Edwarda Saida „Orientalizm” mamy nowe możliwości wykorzystania teorii postkolonialnej. Autor użył teorii dotyczącej dyskursu i władzy aby dowieść że świat zachodni używając terminu orientalizm, który przedstawia wschód jako egzotyczny, tajemniczy i odległy wykorzystywał ten termin do rozciągnięcia kontroli nad tymi obszarami. Według Saida „orient” istniał jedynie jako wytwór Zachodu.

Subaltern Studies Group

Jest dyscypliną uprawianą przez niezależną grupę naukowców zajmujących się kolonialną i postkolonialną historią.

Termin "subaltern" oznacza podległy.

Historia sztuki, studia nad kulturą i studia nad kulturą wizualną odróżnia:

1. Pierwsza teoria:
   Studia nad kulturą wizualną umożliwiają szerszy zakres badań nad obiektami, niż zwyczajowo czyni to historia sztuki. Czyli hist. sztuki skupia się nie na „wysokiej” sztuce ale na budownictwie ( np. plakaty reklamowe).
   Czyli stwierdzeniem jest, że studia nad kulturą wizualną skupiają się nie na przedmiotach ale na podmiotach.
2. Druga teoria:
   Przestrzeganie przez hist. sztuki studia nad kulturą wizualną jako wyzwalające.
   Czasami historycy sztuki używają terminu „kultura widzenia” omawiając teorie i techniki widzenia w różnych kulturach i epokach.

Współczesna historia sztuki bada obiekty a także praktyki odnoszące się do sztuk wizualnych.

Reasumując wszystkie poglądy, kanon przyczynia się do tworzenia i reprodukowania różnic dotyczących klasy społecznej, seksualności i rasy.  

Pozdrawiam

Katarzyna Ochońska

Teoria LGBTQ

LGBT(z ang. Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender) oraz  teoria Queer mają swoje początki w latach 70 tych ubiegłego wieku.  Były odpowiedzią na rozwijający się akademicki feminizm oraz na rozwijający się ruch gejów i lesbijek. Dla historii sztuki teoria LGBTQ ma za zadanie odnaleźć artystów o homoseksualnej orientacji oraz wyszukanie dzieł sztuki o homoerotycznej wymowie.  Na rozwój studiów LGBTQ znaczący wpływ miał Michael Foucault  - francuski historyk i filozof.  Historia sztuki spośród innych humanistycznych nauk jako jedna z ostatnich odkryła powiązanie między sztuką a orientacją seksualną. Studia te zajmują się przedstawieniami ciała, sposobem w jaki tożsamość płciowa definiuje społeczne kategorie a tasze sposobami dzięki którymi wyobrażenia pozwalają odbiorcom odnaleźć się jako istoty płciowe. Tożsamość artysty powinna być rozpatrywana w szerszym kontekście niż tylko orientacja seksualna.

O.S.

Feministyczna Historia Sztuki

Serdecznie zapraszam do oglądania :)
pozdrawiam 
Ewelina Grabowska