ERWIN PANOFSKY I JEGO METODA

·         Erwin Panofsky -  był to niemiecki historyk sztuki i eseista pochodzenia żydowskiego, jeden z twórców metody ikonologicznej. Był uczniem austriackiego historyka sztuki Aby’ego Warburg’a . W latach 1926-1933 był profesorem na uniwersytecie w Hamburgu, natomiast od 1935 pracownikiem Institute for Advanced Study w Princeton.

·         Etapy analizy ikonograficzno-ikonologicznej

1.       Opis preikonograficzny –inaczej analiza formalna dzieła, opisujemy to co widzimy okiem, a nie umysłem (nie posiłkujemy się nabytą wiedzą czy wyznaniem), przykład: Ostatnia Wieczerza- mężczyźni siedzący przy stole nakrytym do posiłku

2.       Analiza ikonograficzna – tu wykorzystujemy wiedzę z zakresu historii typów oraz znajomość źródeł literackich, identyfikujemy tematy i postacie.

3.       Analiza ikonologiczna – wyjaśniamy sens przedstawienia, zadajemy sobie pytanie co wiemy o danym dziele ? czas i miejsce powstania, styl, autor itd.

·         W psychologii poznawczej umysł jest definiowany jako system poznawczy, który tworzy wiedzę o otoczeniu i wykorzystuje ją do sterowania zachowaniem.  Wiedz jaką posiadamy może być ukierunkowana naszym wyznaniem, pochodzeniem czy kulturą. Aby dobrze przeprowadzić analizę preikonograficzną musimy się „wyzbyć” takowej wiedzy i spojrzeć na dzieło tzw. „nieuprzedzonym okiem”.  Może się zdarzyć tak, że wiedza którą posiadamy jest zbyt mała i uniemożliwia analizę nawet na poziomie opisu preikonograficznego.

·         Analizując dzieło pod kątem ikonologicznym identyfikujemy motywy, alegorie i symbole w kontekście kulturowym.

·         Zdaniem Panofsky’ego „ikonografia i ikonologia stanowią (…) nie dwie odrębne dziedziny badań , lecz kolejne, ściśle od siebie zależne etapy analizy dzieła i jego wartości”

·         Historyk sztuki chcąc zbadać dzieło metodą Panofsky’ego, powinien zadawać sobie pytania „od ogółu do szczegółu” 

1.       Co przedstawia dzieło ?

2.       Kim są przedstawione postaci ? Czy możemy je zidentyfikować?

3.       Po ustaleniu odpowiedzi na powyższe pytania staramy się dotrzeć do głębszych znaczeń przedstawionych wyobrażeń.

CYTATY

„W ikonologii słowo jest ważniejsze niż obraz. Obraz nie wyjaśniony przez żaden tekst jest dla ikonologa bardziej nieczytelny niż teksty pozbawione ilustracji. Dzisiejsza ikonologia przypomina spis tematów literackich uszeregowanych wedle tytułów obrazów” – G. Kubler

„systemu metodologicznego przedstawionego przez Panofsky’ego nie można sensownie nazwać ikonologią, ponieważ ikonologia jest tylko jednym jego elementem. System Panofsky’ego nie jest ikonologią, lecz systemem historii sztuki opartym na przekonaniu, iż odczytanie dzieła lub grupy dzieł nie może ograniczyć się do sfery formalno-przedmiotowej, musi rozciągnąć się na sferę znaczeń umownych i w ostateczności winno dotrzeć do ich wewnętrznego sensu stanowiącego symptom postawy ideowej grupy ludzkiej, która je wydała”   - J. Białostocki

N.Chojnacka